Soft skills in een digitaal tijdperk

‍

Onderwijs van nu is niet te vergelijken met het onderwijs van 10 jaar geleden. De komst van digiborden, telefoons en Social media heeft invloed op wat er in de klas gebeurt. De meeste kinderen kunnen swipen voordat ze kunnen lopen. Hoe kun je hier als school mee omgaan? Wat zijn de effecten op het brein? Op welke manier beïnvloedt Social media de groepsvorming? Deze vragen zijn aan bod gekomen tijdens HiRO’s Inspiratiesessie op 3 april. In dit bloggeven we een samenvatting van de informatie van de sprekers, onze visie op dit onderwerp en een overzicht van de besproken stellingen. 

‍

Soft skills zijn persoonlijke eigenschappen en vaardigheden die je helpen om effectief te communiceren, samen te werken en problemen op te lossen. Social media brengt een hele  nieuwe manier van communiceren met zich mee. Tijdens de corona crisis deed ik mijn eindstage deels online. De kinderen hadden allemaal een teamaccount en wat daar onderling gebeurde was moeilijk zicht op te krijgen. Dana was vanwege een kwetsbare thuissituatie wel op school en plotseling overstuur. Een gesprek met een van haar beste vriendinnen was overspoeld door boze poppetjes. Dana begreep het niet en reageerde boos terug. Na heel lang praten en bellen met elkaar begrepen we uiteindelijk dat het allemaal een misverstand was. Kinderen zijn nog volop emoties van zichzelf en anderen aan het ontdekken. De online dimensie waarbij je elkaars gezichtsuitdrukking niet kan zien, maakt emoties begrijpen zoveel moeilijker. 

‍

Als eerste spreker had Jiska Peper het over het sociale kinderbrein in een digitale wereld. Het brein van kinderen ontwikkelt zich razendsnel en is sensitief voor externe factoren. De prefrontale cortex speelt een grote rol bij de emotionele ontwikkeling van kinderen op gebieden zoals samenwerken en emotieregulatie. Tussen 7 en 9 jarige leeftijd vindt een kritische fase plaats van sociale functies, beoefenen van deze functies is belangrijk voor een goede ontwikkeling. Kinderen die gepest zijn tussen 6 en 12 jaar laten in het sociale brein afwijkende reacties zien (Will, Crone, P.A.C., & Güroğlu, 2018). De sociale context is van doorslaggevend belang in hoe kinderen hun brein gebruiken. Wanneer kinderen in de buurt zijn van leeftijdgenoten neemt het ‘hot’ brain het over en zijn ze heel sensitief voor groepsdynamiek en sociale normen. Als kinderen bij volwassenen zijn wordt de prefrontale context geactiveerd. Rust, regelmaat en reinheid is een voorwaarde van een goede ontwikkeling van de prefrontale cortex. Dan houden kinderen zich minder bezig met de groepsdynamiek en kunnen ze zich focussen op zichzelf ontwikkelen. 

‍

De maatschappij is steeds individualistischer aan het worden. Als jij niet mee kan komen, is dat je eigen schuld. Dit straalt door in de klas, als jij faalt heb jij iets niet goed gedaan. De eenzaamheid neemt toe (Twenge, et al., 2021). De wereld is meer verbonden dan ooit, maar minder sociaal en minder weerbaar. Een school dient als minimaatschappij. Dé plek waar kinderen en volwassenen elkaar tegenkomen. Deze rol moet een school serieus nemen door ruimte te maken voor echt stemgeluid, oogcontact, aanrakingen, energizer, mindfulness, judo en samenwerken. De school is een plek van verbinding van mens tot mens, maak hier ook tijd voor tussen de lessen. Speel samen spelletjes en klets over het weekend met leuke werkvormen als binnen-buitenkring. Zorg voor een groepsgevoel in plaats van een groep vol individuen. De invloed van Social media op een groep is groot, een like voelt voor het brein hetzelfde als een compliment, het beloningsgebied in de hersenen licht fel op, al vanaf 7 jarige leeftijd (Achterberg , Van Duijvenvoorde, Meulen, Bakermans, & Crone, 2018). Een dislike zorgt voor een oplichting in het gebied dat fysieke pijn registreert. Tussen 8 en 12 jaar was er bij zowel jongens als meisjes een sterk effect van een dislike. Kinderen die offline afspreken met anderen lijken een grotere buffer te hebben voor een online afwijzing. 

‍

Hoe vertaal je deze theorie naar de praktijk? Zorg ervoor dat jouw school een ontmoetingsplaats is en geef sociaal contact een belangrijke rol. Zorg voor een kring waarbij kinderen elkaar aankijken. Gebruik energizers als ‘binnenkring-buitenkring’, ‘zoek iemand die’ en ‘tweetal gesprekken’ (mix de groepjes zodat ze nieuwe kinderen beter leren kennen). Leer kinderen hoe je een gesprek aangaat en train de soft skills, zodat deze in de kritische fase goed ontwikkelen. Tot slot is fysieke aanraking in een veilige omgeving belangrijk, een schouderklop of knuffel doet veel voor een persoon, kind en volwassene. 

‍

Na deze interessante informatie over het brein, vertelde Anne-Marie Visser over groepsvorming in een digitaal tijdperk. Soft skills zie je terug in het functioneren in een groep. Het is belangrijk dat je kan uitspreken wat je vindt, kan samenwerken, op je beurt kan wachten en op een passende manier dingen kan oplossen. Elk schooljaar doorloopt een groep de vijf fases van Tuckman (1965). De ‘normingsfase dient eerst doorlopen te worden om de afspraken met de groep te bepalen, dan verloopt het stormen vele malen soepeler. De groep moet dan alles uitspreken, zodat er geen onzekerheden blijven. Social media kan een grote invloed hebben op de groepsvorming, zeker vanaf groep 5 moet dit meegenomen worden in de ‘normingsfase’. Als je geen plan hebt als school kun je ermee overvallen worden. Kinderen nemen wat is besproken in de appgroep, mee naar school en dit beïnvloedt het groepsgevoel. Als er geen duidelijke regels worden afgesproken over Social media gebruik door de klas, zal de groep continu in de storming fase belanden. Dit omdat er voortdurend gedoe is over wat zich in de online wereld afspeelt. Eén foto in de groepsapp kan ervoor zorgen dat een kind niet meer naar school durft. 

‍

Pesten komt online in veel verschillende vormen voor, online pesten ook wel cyberpesten, kan gebeuren via Whatsapp of andere Social media kanalen. Maar het kan ook in de vorm van het verspreiden van (naakt)foto’s, het aanmaken van een nepprofiel, hacken, haatreacties achterlaten of anoniem pesten. Het is makkelijk om er iets uit te gooien, want je ziet niet wat het met een ander doet. De volgende dag op school zie je pas de gevolgen. Om dit zo veel mogelijk te voorkomen is het belangrijk om het gesprek aan te gaan met de klas. Vraag aan elkaar wat wel en niet fijn is, mag iemand een foto van jou plaatsen? Wat deel je wel en wat deel je niet? Hoe komt wat jij online zet over op een ander? Ga er niet vanuit dat kinderen weten hoe ze om moeten gaan met elkaar via Social media, maak het bespreekbaar. Als leerkracht is het belangrijk dat je zorgt voor een wij-gevoel waarin de kinderen voor elkaar opkomen in plaats van toekijken. Wij leggen de norm en geven aan hoe we dat fijn vinden met elkaar. Als kinderen offline heel zelfverzekerd zijn en positief in het leven staan soft skills, zie je dit ook vaak terug in hun Social media gebruik. Ook is het van belang dat er duidelijke afspraken worden gemaakt met consequenties, deel deze afspraken met ouders en maak hen mede verantwoordelijk. Wij zorgen er samen voor dat alle kinderen veilig online zijn.  

‍

Moet je online andere afspraken maken dan je normaal gesproken zou doen? Wat je offline niet zou doen, doe je ook niet online, en vice versa. Je kan extra afspraken maken. Belangrijk is dat het bespreekbaar wordt gemaakt. Moeten er daarnaast ook andere afspraken gemaakt worden? Wat is wel fijn en niet fijn? Wat verwachten wij als groep? Daar kunnen lessen een onderdeel van zijn. Ga er niet vanuit dat ze het wel weten, ben er actief mee bezig. Een oefening kan bijvoorbeeld zijn het hardop laten uitspreken van nare reacties op Social media. Hardop uitspreken laat vaak beseffen dat er mensen achter het scherm zitten.

‍

Het is niet belangrijk om beter te zijn dan een ander, maar om beter te zijn dan gisteren.  – Kano Jigoro

Bij HiRO geloven we in beter zijn dan gisteren. Kinderen moeten leren hoe ze fijn met elkaar omgaan. Dit kan per persoon en situatie verschillen, daarom is het belangrijk om erover te praten, ook over Social-media gebruik. In HiRO 2.0 zit een les over het respectvol online omgaan met elkaar voor groep 7. Wat kan wel en wat kan niet? We leren ze over de 3 zeven van Socrates: is het waar? Is het goed? Is het nodig? Wanneer op alle vragen ja beantwoord kan worden, is het meestal een goede keuze om iets te zeggen of te posten. Social media is tijdens deze bijeenkomst niet zo sociaal gebleken en de problematiek waartoe het leidt is alarmerend. Daarom is het belangrijk dat we kinderen leren hoe hiermee om te gaan (Buijzen & Rozendaal, 2019). Vooral meisjes leiden onder Social media, door het zogenoemde ‘perfecte plaatje’ kampen ze met depressies en eenzaamheid (Boer, et al., 2022). Het telefoonverbod op scholen is een stap in de juiste richting, het zorgt ervoor dat kinderen weer contact maken, bewegen en helpt vooral de kinderen die meer moeite hebben op school met concentreren (Teutem, 2023). Echte verbinding aangaan met elkaar kan niet via een scherm, het is belangrijk dat kinderen leren hoe ze elkaar op een fijne manier aan mogen raken. Zij hebben volwassenen nodig om dit te leren (Grol, Mulderij, & Schoenmakers, 2016). Daarom verwerken wij aanraking in onze lessen sociaal emotioneel leren. Door samen te dansen, judo uit te oefenen of samen te spelen leren kinderen met elkaar omgaan. Het is ook belangrijk om samen af te spreken hoe we met elkaar om willen gaan, daarom vullen we altijd aan het begin van het schooljaar de waardenposter is. Zo laten we de groep eerst de norming fase doorlopen, zodat we tijdens storming terug kunnen vallen op de gemaakte afspraken. Na de kerstvakantie herhalen we deze afspraken voordat we weer beginnen. Kinderen hebben behoefte aan rust en regelmaat, als ze weten waar ze aan toe zijn en zich veilig voelen kan het leren pas beginnen. 

‍

Met stellingen werd de discussie geopend, hieronder een selectie van de gegeven stellingen met reacties van het panel en publiek. 

‍

‘’Social media zorgt meer voor eenzaamheid, dan voor verbinding.’’

Panellid Jimmy las over de negatieve gevolgen van Social media op jongens en meisjes in een artikel van de Correspondent (Teutem, 2023). Het is een schijnverbinding op afstand en dat is niet voldoende voor de behoefte aan verbinding. 

Uit het publiek kwam de opmerking dat Social media ook een verbindende factor heeft, vrienden die je niet vaak ziet kun je op deze manier wel contact mee houden. Hierop haakte Jiska in dat volgens onderzoek naar welbevinden en schermtijd een schermtijd onder 3-4 uur per dag niet per se negatieve effecten heeft. Mensen die meer dan 4 uur per dag naar hun scherm kijken geven vaker aan niet goed in hun vel te zitten. Samen gamen geeft dan volgens een bezoeker/persoon uit het publiek weer een groepsgevoel door de intensieve samenwerking die het van elkaar vraagt. 

‍

‘’Als school ben je verantwoordelijk om kinderen te stimuleren om fysiek samen te spelen, zodat dit de schermtijd van thuis kan compenseren.’’

De school heeft hier zeker een verantwoordelijkheid voor volgens een deelnemer, dit doet een school al door gym tijd, buitenspelen en sociale programma’s. In beweging gebeurt veel, het is een bijkomend voordeel dat het de schermtijd compenseert. Dit is niet de enige rede waarvoor je dit doet. Volgens Jiska moeten de ouders worden betrokken en tools en vaardigheden gegeven worden om hiermee te werken. Kinderen voor een scherm zetten is vaak makkelijk en ouders ontbreken soms aan inspiratie en ideeën of hebben strenge regels over buitenspelen. We kunnen als school niet alles oplossen, ouders zijn heel belangrijk in de oplossing.

‍

‘’Soft skills kun je niet beoordelen.’’

Met observeren en registreren zijn leerkrachten volgens Marjanne al dagelijks bezig. Door de koppeling van HiRO met leerlingvolgsystemen wordt dit makkelijk gemaakt. Daarnaast kunnen kinderen hun eigen ontwikkeling bijhouden in hun persoonlijke portfolio. Jimmy vult aan dat het doel vooral is om te evalueren en niet om te beoordelen. Kinderen krijgen inzicht in hun eigen gedrag. Daphne benoemt de kracht van het inoefenen van gedrag. Het is belangrijk om beter te zijn dan gisteren en bedenken hoe je het anders had kunnen doen. 

‍
We willen namens team HiRO alle sprekers, panelleden en bezoekers bedanken! Hopelijk hebben jullie veel nieuwe informatie meegenomen en wel zien jullie graag terug bij de volgende Inspiratiesessssie. 

‍

Groet Team HiRO 

Geschreven door Anouk Meijer

‍